الگوبرداری رضاشاه از ترکیه ناقص بود

مهناز اعراب زاده در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا، با بیان اینکه یکی از راه‌های برقراری توسعه زودهنگام در کشورها، استفاده از الگوی اقتصادی – سیاسی کشورهای موفق جهان است، اظهار کرد: کشورهایی در استفاده از این الگو موفق هستند که از کشورهایی با ظرفیت های مشابه خودشان الگو برداری کرده و آن را به صورت کامل با ظرفیت های بومی خود منطبق کنند.

وی افزود: در این میان سیاستمداران و دولتمردانی هستند که به دنبال اجرای تمام و کمال الگوی اقتصادی و سیاسی کشورهای موفق جهان در کشور خود هستند و ظرفیت های بومی و دانشی کشور خود را فراموش می کنند و با ایجاد یک انقلاب قصد دارند همه مشکلات را از سر راه توسعه کشور در ابعاد مختلف بردارند.

این پژوهشگر مسائل سیاسی خاورمیانه خاطر نشان کرد: اغلب سیاستمدارانی که به دنبال الگو برداری از کشورهای دیگر و اجرای آن در کشور خود هستند و از نسخه های بومی پیشرفت استقبال نمی کنند، افرادی هستند که از احزاب چپ گرای یک کشور به قدرت رسیده‌اند و پیشرفت و توسعه را در ایجاد روابط با کشور های دیگر و الگو برداری از آنها می بینند.

اعراب زاده ادامه داد: کشورهای بسیار زیادی در طول تاریخ سعی کرده اند تا با استفاده از مدل و الگوی پیشرفت دیگر کشور ها به یک پیشرفت قابل توجه و بدون برنامه ریزی دست پیدا کنند و کشور ما نیز در مقطع حکومت پهلوی اول و سلطنت رضاخان این مدل را تجربه کرده است.

وی اضافه کرد: رضا شاه سواد چندانی نداشت و از همین رو نمی توانست مدل یا الگوی ویژه‌ای برای توسعه و پیشرفت کشور ابداع کند که خلاقانه و مناسب با بافت و بستر فرهنگی اجتماعی جامعه ایرانی باشد. اما به رغم بی سوادی رضا شاه، درباره روش های حکومت داری و سیاستگذاری کلان، افرادی در کنار او بودند که از سواد سیاسی خوبی بهره مند بودند و برخی از آنها نیز برای پیشرفت و توسعه کشور دغدغه داشتند.

این کارشناس مسائل سیاسی خاورمیانه، تصریح کرد: دیدار رسمی رضاشاه در زمان تصدی سلطنت ایران با آتاتورک در ترکیه، نقطه آغاز الگو برداری ایران از سند پیشرفت و توسعه آتاتورک در ترکیه بود که بدون در نظر گرفتن ظرفیت های داخلی و بومی سازی صورت گرفت. در حقیقت اجرای الگوی پیشرفت ترکیه در ایران موجب توسعه عمرانی و صنعتی کشور بدون در نظر گرفتن موارد خاص شد و جامعه را از لحاظ فرهنگی و اجتماعی دچار سرخوردگی کرد که هنوز تبعات آن ادامه دارد.

اعراب زاده افزود: رضا شاه در خردادماه سال ۱۳۱۳ شمسی همراه جمعی از کارشناسان نظامی به ترکیه سفر کرد و علت الگو برداری غلط ایران از ترکیه نیز همین بود که در این سفر، رضا شاه را کارشناسان نظامی همراهی می کردند، نه کارشناسان اجتماعی زیرا همه کارشناسان نظامی توسعه و پیشرفت کشور را در طرح های عمرانی و صنعتی بدون پشتوانه می دیدند و توجهی به ظرفیت ها و ویژگی های اجتماعی و فرهنگی ایران نداشتند.

وی یادآور شد: رضا شاه پهلوی نخستین کسی بود که به عنوان یکی از رهبران جهان به قدرت رسیدن آتاتورک در ترکیه را تبریک گفت و هدایایی را برای وی فرستاد؛ به همین جهت زمینه های نزدیکی و همکاری دو کشور پیش از سفر رضا شاه به ترکیه فراهم شده بود.

این کارشناس مسائل خاورمیانه و استاد دانشگاه خاطر نشان کرد: آتاتورک با زرنگی کامل به جای اینکه راه های پیشرفت و توسعه را به رضا شاه نشان بدهد، او را به دیدن نتایج طی شدن راه پیشرفت و توسعه در کشورش برد تا شاید بازار کار صنعتی و اقتصادی مناسبی برای مردمش در ایران به وجود بیاید و رضا شاه در اثر روحیه درونگرایی خود، بدون پرسش از راه های توسعه، راه هایی را برای پیشرفت عمرانی و صنعتی ابداع کرد و مردم را به تبعیت از آنها مجبور ساخت.

اعراب زاده افزود: در کل الگو برداری رضا شاه از ترکیه در دیدار وی با آتاتورک در این کشور اشتباه بود، زیرا تفاوت های این دو کشور در این الگو برداری در نظر گرفته نشد و همین امر موجب شکست خوردن بسیاری از طرح های سلطنت پهلوی اول شد.

منبع: خبرگزاری ایمنا